Φορέας:ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ & ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ
ΘΕΜΑ: Προτάσεις για άμεσες σημειακές τροποποιήσεις του ν. 4412/2016
Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ,
σας διαβιβάζουμε τρεις προτάσεις για σημειακές τροποποιήσεις του ν. 4412/2016, που αφορούν σε θέματα για τα οποία έχουν δημιουργηθεί προβλήματα από τις αντίστοιχες διατάξεις του νόμου.
Α. ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
Όπως σας έχουμε επισημάνει και στο παρελθόν, το κριτήριο της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας χρησιμοποιείται από πολλές αναθέτουσες Αρχές, με στόχο την κατευθυνόμενη ανάθεση συμβάσεων μελετών σε οικονομικό φορέα της επιλογής τους, ανεξάρτητα του μεγέθους της σύμβασης, παραβιάζοντας το τελευταίο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 75 του ν. 4412/2016, τις σημειώσεις με αριθ. 42 και 44 του πρότυπου τεύχους προκήρυξης, καθώς και το περιεχόμενο των Κατευθυντηρίων Οδηγιών της ΕΑΑΔΗΣΥ με αριθ. 13/2016 (αριθ. πρωτ. 1111/4.3.2016) και 16/2017 (αριθ. πρωτ. 472/20.1.2017).
Ο Σύλλογός μας έχει καταγγείλει πολλές περιπτώσεις προκηρύξεων ανάθεσης μελετών και παροχής τεχνικών & λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, κυρίως Δήμων, που θέτουν ως κριτήριο τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας απαιτήσεις που «φωτογραφίζουν» τους αναδόχους.
Οι σχετικές επιστολές μας έχουν κοινοποιηθεί στο Γραφείο σας, στην ΕΑΑΔΗΣΥ και στις οικείες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις των αναθετουσών Αρχών. Η ΕΑΑΔΗΣΥ μας ενημέρωσε ότι για να διεξαγάγει έλεγχο πρέπει η σύμβαση να έχει εκτιμώμενη αξία άνω των ορίων και ταυτόχρονα να είναι συγχρηματοδοτούμενη με ευρωπαϊκά κονδύλια. Από την άλλη πλευρά, οι αρμόδιες Υπηρεσίες ελέγχου των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων ασκούν αποκλειστικά έλεγχο νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας. Το αποτέλεσμα είναι προφανές: σήμερα οι αναθέτουσες Αρχές, μπορούν αυθαίρετα και ανεξέλεγκτα να θέτουν επιλεκτικά όρους τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας και να κατευθύνουν όπου επιθυμούν τις αναθέσεις των συμβάσεων.
Θεωρώντας ότι η τήρηση της νομοθεσίας και, συνεπώς, της διαφάνειας στις αναθέσεις, της ίσης μεταχείρισης των οικονομικών φορέων και της καλής λειτουργίας των υπηρεσιών των αναθετουσών Αρχών είναι κοινός στόχος μας, ο Σύλλογός μας προτείνει να προστεθεί μετά το τρίτο εδάφιο της παρ. 4 του άρθρου 75 του ν. 4412/2016, τέταρτο εδάφιο με το εξής περιεχόμενο:
«Ειδικά για συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, με απόφαση Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών μπορεί να εκδίδονται οδηγίες για την εξειδίκευση του κριτηρίου επιλογής που αφορά στην τεχνική και επαγγελματική ικανότητα ανάλογα με την κατηγορία, το μέγεθος, τη φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αντικειμένου της σύμβασης, έτσι ώστε οι απαιτήσεις της αναθέτουσας Αρχής να είναι ανάλογες με αυτό, προκειμένου να τηρούνται οι αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και της αποφυγής των διακρίσεων. Μέχρι την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, ή, μετά την έκδοσή της, σε περίπτωση παρέκκλισης από το περιεχόμενό της, η τεχνική και επαγγελματική ικανότητα που απαιτούν οι αναθέτουσες Αρχές τίθεται στη διακήρυξη μετά από σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου της Γενικής Γραμματείας Υποδομών για συμβάσεις άνω των ορίων ή του Τεχνικού Συμβουλίου της Περιφέρειας της έδρας της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης για συμβάσεις κάτω των ορίων.».
Β. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΜΕ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ
Το άρθρο 50 του ν. 4412/2016 αφορά στη διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων με αξιολόγηση μελέτης.
Περαιτέρω, σύμφωνα με την παρ. 8 περ. (η) του άρθρου 221 του ν. 4412/2016 συνιστάται και τηρείται στη Γενική Γραμματεία Υποδομών Μητρώο Μελών Επιτροπών Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, Μελετών, Τεχνικών και Λοιπών Συναφών Επιστημονικών Υπηρεσιών (Μη.Μ.Ε.Δ.). Για τη ρύθμιση των όρων, των προϋποθέσεων και της διαδικασίας για την εγγραφή στο Μητρώο, τη διαδικασία κατάρτισης και τήρησης του Μητρώου, τα καθήκοντα των εγγεγραμμένων και τα λοιπά σχετικά στοιχεία, αναμένεται έκδοση απόφασης του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών.
Τέλος, σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 376 του ν. 4412/2016, μέχρι την έκδοση της παραπάνω απόφασης δεν ανατίθενται συμβάσεις δημοσίων έργων της παραγράφου 1 του άρθρου 50.
Επειδή έχουν ήδη ενταχθεί στα Περιφερειακά και λοιπά χρηματοδοτικά προγράμματα έργα, κυρίως εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, τα οποία είναι απαραίτητα για τη λειτουργία των αποχετευτικών δικτύων που ήδη κατασκευάζονται ή είναι αποπερατωμένα, και επειδή είναι απαραίτητο να απορροφηθούν τα κονδύλια των χρηματοδοτήσεων, προτείνεται να διαγραφεί το δεύτερο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 376 του ν. 4412/2016 και να δοθεί δυνατότητα, ακόμη και πριν από την έκδοση της υπουργικής απόφασης, να δημοπρατηθούν τα έργα αυτά, με τις επιτροπές που προβλέπονταν από την προϋφιστάμενη νομοθεσία, όπως γίνεται και με τα υπόλοιπα έργα και μελέτες, δηλαδή με επιλογή των μελών των Επιτροπών με κλήρωση από τους υπαλλήλους των αναθετουσών Αρχών, καθώς και εκπροσώπους των φορέων (ΤΕΕ, ΚΕΔΕ, ΠΕΔ, σύνδεσμοι εργοληπτών κ.λπ.), με τις αντίστοιχες κληρώσεις.
Γ. ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΑΝΑΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΥ Ι ΤΟΥ Ν. 4412/2016
Γ.1 Το άρθρο 2 παρ. 1 περ. (31) του νόμου ορίζει ότι: «ως «απευθείας ανάθεση» νοείται η διαδικασία ανάθεσης χωρίς εκ των προτέρων δημοσιότητα, στο πλαίσιο της οποίας οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς αναθέτουν στον οικονομικό φορέα της επιλογής τους, κατόπιν έρευνας αγοράς και διαβούλευσης με έναν ή περισσότερους οικονομικούς φορείς, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 118 και 328».
Γ.2 Το άρθρο 118 (όπως προαναφέρθηκε) προβλέπει ότι στην περίπτωση της απευθείας ανάθεσης, η αναθέτουσα Αρχή προβαίνει σε «κατάρτιση καταλόγων ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες έργων/μελετών» και «για την επιλογή του αναδόχου διενεργείται δημόσια ηλεκτρονική κλήρωση από επιτροπή που ορίζεται από την αναθέτουσα αρχή, μεταξύ αυτών που περιλαμβάνονται στον ανωτέρω κατάλογο».
Από τις παραπάνω διατάξεις προκύπτει ότι ο ορισμός της «απευθείας ανάθεσης» έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τη διαδικασία του άρθρου 118 παρ. 5, αφού στην πρώτη περίπτωση ορίζεται ότι η αναθέτουσα Αρχή αναθέτει στον οικονομικό φορέα της επιλογής της, ενώ στο άρθρο 118 προβλέπεται μητρώο και κλήρωση μεταξύ των εγγεγραμμένων οικονομικών φορέων σ’ αυτό.
Γ.3 Περαιτέρω, στο άρθρο 328 του νόμου, που αφορά στις συμβάσεις που εμπίπτουν στην οδηγία 2014/25/ΕΕ (π.χ. μελέτες και έργα ύδρευσης, αποχέτευσης, μεταφορών κ.λπ.), η ανάθεση γίνεται χωρίς μητρώο και κλήρωση, στον οικονομικό φορέα της επιλογής της αναθέτουσας Αρχής.
Το πρόβλημα, συνεπώς, είναι διπλό: ασυμβατότητα μεταξύ διατάξεων του ίδιου νόμου και εισαγωγή διακρίσεων μεταξύ των οικονομικών φορέων, χωρίς τεκμηρίωση.
Είναι κατανοητό ότι η κατάργηση των απευθείας αναθέσεων από το Υπουργείο σας στοχεύει στην εξάλειψη φαινομένων συνεχούς και χωρίς φειδώ χρησιμοποίησης από τους δήμους της κατά παρέκκλιση της νομοθεσίας διάταξης του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, και συχνά μάλιστα στους ίδιους μελετητές και εργολήπτες.
Ωστόσο, αρκετοί δήμοι χρησιμοποιούσαν την ευεργετική αυτή διάταξη για να αναθέσουν μελέτες χαμηλού κόστους, προκειμένου να αποφύγουν χρονοβόρες διαδικασίες και να προωθήσουν μικρού μεγέθους έργα του τεχνικού τους προγράμματος ή έργα που προέκυπταν κατά τη διάρκεια του έτους.
Η κατάργηση της διάταξης έχει ήδη δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα και καθυστερήσεις σε μελέτες και έργα μικρού μεγέθους και για τον λόγο αυτό προτείνονται οι ακόλουθες τροποποιήσεις του νόμου:
- i. Το πρώτο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 118 του ν. 4412/2016 αντικαθίσταται ως εξής:
«5. Με την επιφύλαξη των οριζομένων στην παρ. 6 του παρόντος άρθρου, για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, η αναθέτουσα αρχή προκειμένου να προβεί στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης της παραγράφου 1 δημοσιεύει, μία φορά κατ’ έτος και για διάστημα είκοσι ημερών, πρόσκληση για την κατάρτιση καταλόγων ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες έργων/μελετών.».
- ii. Προστίθεται παράγραφος 6 στο τέλος του άρθρου 118 του ν. 4412/2016 με το εξής περιεχόμενο:
«6. Για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να προβεί στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης της παραγράφου 1, σε οικονομικό φορέα της επιλογής της, μέχρι του ποσού των τριακοσίων χιλιάδων ευρώ κατ’ έτος για τις κεντρικές κυβερνητικές αρχές, τις Περιφέρειες και τους Δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων, μέχρι του ποσού των διακοσίων είκοσι πέντε χιλιάδων ευρώ για τους Δήμους με πληθυσμό από 20.001 μέχρι των 100.000 κατοίκους και μέχρι του ποσού των εκατόν πενήντα χιλιάδων ευρώ για Δήμους με πληθυσμό μέχρι 20.000 κατοίκους. Οι αναθέσεις αυτές γίνονται αποκλειστικά σε ατομικά μελετητικά πτυχία Α’ ή Β’ τάξης του Μητρώου Μελετητών. Ο συνολικός προϋπολογισμός των συμβάσεων που ανατίθενται με την παρούσα διάταξη αθροίζεται στο ποσό των δύο τελευταίων εδαφίων της παρ. 5 του παρόντος άρθρου.».
Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση σχετικά με τα παραπάνω.